Spelend duurzaam opgroeien doe je buiten in de natuur

De natuur is dé plek om stil te staan bij jezelf; juist door buiten in de natuur te zijn ontstaan allerlei creatieve processen en persoonlijke inzichten. Daarom is het zo belangrijk dat kinderen al van jongs af aan veel in de natuur zijn. Zij ontdekken en beleven de wereld met al hun zintuigen en zo leren ze veel van de wereld om hen heen.

De natuur biedt kinderen een spiegel voor hun persoonlijke groei en is door zijn jaargetijden een bron van inspiratie om spelend te leren. Alle zintuigen worden optimaal gevoed, wat belangrijk is voor veel aspecten in hun leven, zoals de omgang met anderen, zichzelf en de wereld om hen heen. En ze ontdekken vooral ook om te spelen met wat er al is!

"In de natuur ontdekken kinderen vooral om te spelen met wat er al is"

IK-kracht
Bewustwording van de zintuigen is een voorwaarde om te kunnen leren. Al lopend, struinend, rennend en klimmend leren kinderen hun lijf kennen. Daarbij is met name de huid een belangrijk zintuig. Waarnemen via de huid stimuleert namelijk het gevoel van het kind en daarmee zijn zelfvertrouwen. Een kind dat kan luisteren naar zijn gevoel, heeft een grote voorsprong, want zijn gevoel vertelt hem wat juist is en wat niet! Het is zijn graadmeter voor de rest van zijn leven! Ik noem dat “IK-kracht”.

Daar komt bij dat de natuur vaak een goede metafoor is voor het levenspad zelf. Blokkeert een omgevallen boom het pad? Dan kun je kiezen om eroverheen te klimmen en je pad te vervolgen, dan wel om te keren omdat je gevoel zegt dat die boom niet voor niets het pad blokkeert.

"Een kind dat kan luisteren naar zijn gevoel, heeft een grote voorsprong, want zijn gevoel vertelt hem wat juist is en wat niet."

In flow komen
Zelf was ik heel jong toen ik buiten in de natuur regelmatig nadacht over het leven. Ik vond veel dingen die mensen zeiden maar raar en op school kon ik slecht mijn weg vinden. Ik ging naar school met een potje slakken of kikkervisjes, omdat die diertjes mij zo fascineerden. Elk jaar weer liet ik wat van die visjes in een klein aquarium groeien tot mini-kikkers, die ik weer terugzette in de sloot. Ik wilde dat graag delen met mijn klasgenootjes, maar waar ík van dit alles genoot en er veel van leerde, viel mij op school flinke kritiek ten deel. Ik viel buiten de groep en daarom koos ik uiteindelijk voor het pad van de meerderheid. Ik nam geen diertjes of mooie bloem meer mee naar school, maar de natuur bleef wel mijn plek, waar ik praatte met dieren, bloemen, bomen en mijzelf. In de natuur leerde ik intuïtief dat het leven bijzonder was. Ik denk dat dat geldt voor álle kinderen die regelmatig de natuur beleven: ze leren vertrouwen op hun intuïtie en op het leven, waardoor ze in de flow komen van een leven waarin alles zich aandient wat nodig is voor groei en een gelukkig bestaan.

Verwijdering
In de jaren zeventig werd steeds meer onderwezen dat je in het bos of natuurgebied niet van de paden af mocht. Zeldzame planten zouden verdwijnen, jonge bloemen en bomen zouden onder de voet worden gelopen, kortom: wij als mens zouden schade aanrichten aan de natuur. Zo raakte de mens verwijderd van de natuur en dat is ronduit slecht geweest voor juist het behoud daarvan – én voor ieders persoonlijke groei. Het bewustzijn over het belang van natuur is wellicht iets gegroeid, maar de beleving van de natuur is afgenomen. Natuur is nu meer iets dat wordt ‘ervaren’ vanaf de bank, kijkend naar grote schermen. En natuurbehoud wordt afgekocht met doneren.

Kriebelbeestje
Maar juist door van de paden af te gaan en voorzichtig door de bebossing te struinen worden we alert voor wat er groeit. Een paddenstoel, een mooie orchidee of een jong opkomend twijgje, bijvoorbeeld. Ineens een piepend muisje of een tikkende specht in een boom. Dat zijn de wonderen van de natuur en daar willen kinderen intrinsiek voorzichtig mee omgaan.

Niet alleen kan het geen kwaad, het is juist heel belangrijk dat kinderen van de paden afwijken! Welk kriebelbeestje zie je daar? Wat voor boom is dat? Welke vogel vliegt daar? De seizoenen, de aarde en de hemel zijn bijzonder om te ontdekken. Het is dan onmogelijk om nog stil te zitten; ze willen maar één ding en dat is een avontuur te beleven, met een echte loep, verrekijker, zakmes en kompas.

Uitglijden
Míjn dringende advies blijft dan ook: laat kinderen al van jongs af aan de natuur ervaren, vallen op mos, uitglijden in modder, blijven haken in bramenstruiken, lopen door mul zand, koude handen krijgen in de winter en de koelte van een boom ervaren als de zon hoog aan de hemel staat. Zo leren ze welke jas ze moeten aandoen als het winter is en het vriest, want juist uit ervaringen slaan hun hersenen de belangrijkste lessen op. Zo staat een achtjarige dus nooit meer buiten met sandalen en een korte broek als de zon schijnt en het toch nog maar vijf graden is!

"Juist uit ervaringen slaan kinderhersenen de belangrijkste lessen op."

Een leven lang leren
In de natuur ligt alles besloten wat nodig is om een leven lang te leren. Zien hoe iets groeit leert kinderen hoe ze voedsel kunnen verbouwen, terwijl de vis die de visser ophaalt uit zee hun meer leert over visserij dan een schoolboekje ooit zou kunnen. Een wandeling tijdens een fikse storm leert kinderen zichzelf en hun spullen veilig te stellen en eb en vloed blijft hen eeuwig bij als ze een keer al hun spullen het water in hebben zien drijven. Ouders hoeven alleen maar begeleidend aanwezig te zij, een taak die minder stress geeft dan achter hun kinderen aanlopen en ze overal voor willen behoeden. Verantwoordelijkheid leren kinderen door in vrijheid te ervaren, wetend dat er niemand boos wordt als het mis gaat, maar dat ze liefdevol worden opgevangen.

Meer lezen over duurzaam opgroeien? Zie de blogs op www.opzijnplek.nl.

Dit artikel schreef Sacha voor het magazine 'We are Pioneers' editie 4

Samen met kinderen de natuur beleven
Tips:

1)
(3+) De natuur verandert constant; op verschillende momenten van de dag en tijdens de seizoenen. Kies een boom die je wilt bestuderen en kijk samen per dag of per week welke verschillen je ziet. Doe dit ook eens per seizoen. Zitten er bladeren aan de boom of liggen ze op de grond? Welke kleur hebben ze? Zit er dauw of vorst op de boom? Zie je misschien dieren in je boom? Je kunt je waarnemingen vastleggen door een soort fotocollage te maken en zo zien wat er verandert in een jaar.

2)
(2+) De natuur biedt ons een prachtig concert. Ga eens zitten en luister ernaar. Wat hoor je?

3)
(1+) Ga eens met blote voeten de natuur in en ervaar bewust wat je dan allemaal voelt. De grond onder onze voeten voelen we vaak niet meer door de dikke zolen van onze schoenen. Het is echter een leuke en mooie manier om de natuur op een hele andere manier te ervaren.